Útskýrt: Hvað er á bak við diplómatíska spennu í Suður-Kínahafi?

Í síðustu viku endurnefndi Peking einhliða nafn á 80 eyjum og öðrum landfræðilegum einkennum á svæðinu og vakti gagnrýni frá nágrannalöndum sem hafa einnig gert tilkall til sama landsvæðis.

Tilraun Kínverja árið 2014 til að bora olíu á Paracel-eyjarnar, sem Víetnam gerði tilkall til, hafði leitt til óeirða gegn Kína í Víetnam þar sem skemmdarverk voru unnin á nokkrum kínverskum verksmiðjum.

Í miðjum heimsfaraldri kórónuveirunnar hefur Kína verið upptekið við að auka viðveru sína í Suður-Kínahafi. Að þessu sinni er áhersla á öflun athygli þess tveir umdeildu eyjaklasarnir Spratly-eyjar og Paracel-eyjar í miðju Suður-Kínahafi, á milli yfirráðasvæðis Víetnam og Filippseyja. Í síðustu viku endurnefndi Peking einhliða nafn á 80 eyjum og öðrum landfræðilegum einkennum á svæðinu og vakti gagnrýni frá nágrannalöndum sem hafa einnig gert tilkall til sama landsvæðis.

Ef deilan myndi aukast, telja vísindamenn í Asíu og Kyrrahafi að það gæti haft alvarlegar afleiðingar fyrir diplómatísk samskipti og stöðugleika á svæðinu.

Um hvað snýst deilan um Spratlyeyjar?

Það hefur verið yfirstandandi landhelgisdeila milli Kína, Taívan, Víetnam, Filippseyja og Malasíu um eignarhald á Spratly Islands eyjaklasanum og nálægum landfræðilegum þáttum eins og kóralrif, kóralrif o.s.frv. Síðan 1968 hafa þessar þjóðir tekið þátt í margvíslegum hernaði. hernám eyjanna og hafsvæðisins í kring, að Brúnei undanskildu, sem hefur mótmælt notkun hafsvæðisins til fiskveiða í atvinnuskyni.

Þrátt fyrir að Spratly-eyjar séu að mestu óbyggðar, þá er möguleiki á að þær geti búið yfir stórum forða af ónýttum náttúruauðlindum. Hins vegar, vegna yfirstandandi ágreinings, hefur lítið verið um aðgerðir til að kanna umfang þessara forða og þar af leiðandi eru þær náttúruauðlindir sem eyjarnar kunna að búa yfir, byggðar á vangaveltum og framreikningi með því að rannsaka auðlindir sem til eru í nálægum eyjum.

Á áttunda áratugnum fannst olía á nágrannaeyjum, sérstaklega undan ströndum Palawan. Þessi uppgötvun jók landsvæðiskröfur þessara landa. Í gegnum árin hafa bandarískar ríkisstofnanir haldið því fram að lítil sem engin olía og jarðgas sé á þessum eyjum, en þessar skýrslur hafa lítið gert til að draga úr landhelgisdeilunni.

Loftmynd sýnir Pagasa (Hope) eyjuna, sem er hluti af hinum umdeilda Spratly hópi eyja, í Suður-Kínahafi sem staðsett er undan ströndum vesturhluta Filippseyja 20. júlí 2011. (REUTERS/Rolex Dela Pena/Pool)

Um hvað snýst Paracel-eyjadeilan?

Deilan um Paracel-eyjar er aðeins flóknari. Þessi eyjaklasi er safn 130 eyja og kóralrif og er staðsettur í Suður-Kínahafi, næstum í sömu fjarlægð frá Kína og Víetnam. Peking segir að tilvísanir í Paracel-eyjar sem hluta af yfirráðasvæði Kína sé að finna í 14. aldar ritum frá Song-ættinni. Víetnam segir aftur á móti að sagnfræðilegir textar frá að minnsta kosti 15. öld sýni að eyjarnar hafi verið hluti af yfirráðasvæði þess.

Þessar eyjar eru einnig minnst á í skrám frá 16. öld af landkönnuðum sem leiddu leiðangra til austurs - Portúgalar, Bretar, Hollendingar, Frakkar og Spánverjar hafa allir skrifað um Paracel-eyjar í ýmsum textum. Nýlenduveldi Frakklands-Indókína flýttu enn frekar fyrir spennunni varðandi Paracel-eyjar vegna nýlendustefnu þeirra á 20. öld.

Árið 1954 hafði spennan aukist verulega milli Kína og Víetnam vegna eyjaklasans. Í janúar 1974 börðust Kína og Víetnam um landhelgisdeilur sínar eftir að Kína tók við stjórn eyjanna. Í hefndarskyni, árið 1982, sagði Víetnam að það hefði framlengt stjórnsýsluvald sitt yfir þessar eyjar. Árið 1999, Taívan tók þátt í baráttunni og lagði tilkall sitt yfir allan eyjaklasann.

Síðan 2012 hafa Kína, Taívan og Víetnam reynt að styrkja kröfur sínar á yfirráðasvæðinu með því að taka þátt í byggingu stjórnsýslubygginga, ferðaþjónustu, landgræðsluátaksverkefni og með því að koma á og stækka viðveru hersins á eyjaklasanum.

Um hvað var nýjasta deilan?

Í kjölfar nýlegrar stofnunar nýrra stjórnsýsluumdæma bæði á Spratly- og Paracel-eyjum, tilkynntu auðlindaráðuneyti Kína og borgaramálaráðuneytið sameiginlega að kínversk stjórnvöld hefðu nefnt 80 eyjar, rif og önnur landfræðileg einkenni umhverfis eyjaklasana tvo með kínverskum nöfnum. Síðast þegar Kína hafði einhliða tekið þátt í svipuðu frumkvæði var árið 1983 þar sem 287 landfræðilegir eiginleikar höfðu verið endurnefndir í hinni umdeildu keðju eyjanna.

Express útskýrter núna áTelegram. Smellur hér til að taka þátt í rásinni okkar (@ieexplained) og vertu uppfærður með það nýjasta

Undanfarin ár hefur Kína aukið árásargirni hersins og búið til gervieyjar í hernaðarlegum og efnahagslegum tilgangi í Suður-Kínahafi og vakið gagnrýni frá nágrannalöndum og öðrum vesturveldum. Fyrir nokkrum vikum hafði Víetnam lagt fram kvörtun til Sameinuðu þjóðanna þar sem fram kom að Kína hefði sökkt fiskitogara á ólöglegan hátt nálægt Paracel-eyjum með þeim afleiðingum að átta manns létu lífið. Í mars byggði Kína tvær rannsóknarstöðvar á landsvæði sem Filippseyjar gera tilkall til.

Í kjölfar endurnefna Kína á eyjunum sendu Bandaríkin árásarskip og flugskeytaskip með leiðsögn á hafsvæðið nálægt Spratly- og Paracel-eyjum, undan strönd Malasíu. Stuttu síðar gengu kínversk og ástralsk herskip einnig í baráttuna. Eftir komu bandarískra herskipa lýstu svæðisbundnir eftirlitsmenn áhyggjum af því að nærvera Bandaríkjanna gæti aðeins orðið til að auka spennuna. Bandaríkin hafa engar landhelgiskröfur í Suður-Kínahafi, en vitað er að þeir senda sjóher sinn á hafsvæðið í hvert sinn sem ögrandi þróun er á hafsvæðinu, sérstaklega reiði Kína.

Deildu Með Vinum Þínum: