Útskýrt: Bandaríkin í Afganistan, 19 árum síðar

Eftir árásirnar 11. september 2001, sem leiddu til þess að tæplega 3.000 manns misstu, kenndu Bandaríkin Osama bin Laden um og töldu leiðtoga al-Qaeda ábyrgan.

Biden forseti hafði fyrirskipað 100% brottflutning bandarískra hermanna frá Afganistan og binda enda á lengsta stríð landsins.(AP Photo/Rahmat Gul, File)

Í nærri tvo áratugi hafa Bandaríkin barist í stríði í Afganistan. Á þessum tíma, þó að alríkisstjórn Bandaríkjanna hafi íhugað að fara úr landinu, meðal annars með vísan til pólitísks óstöðugleika í Afganistan, hefur það ekki gerst ennþá. Eins og staðan er núna er landið enn að berjast við lengsta stríð í sögu Bandaríkjanna án þess að skýra vísbendingar um hvenær því lýkur.

Fréttabréf| Smelltu til að fá bestu útskýringar dagsins í pósthólfið þitt

Hvernig byrjaði þetta?

Eftir árásirnar 11. september 2001, sem leiddu til þess að tæplega 3.000 manns misstu, kenndu Bandaríkin Osama bin Laden um og töldu leiðtoga al-Qaeda ábyrgan. Bandaríkin neyddu NATO til að skírskota til 5. grein NATO-sáttmálans í fyrsta skipti í sögu samtakanna, en samkvæmt henni sendu 60 lönd hermenn sína til að berjast í því sem Bandaríkin kölluðu „Operation Enduring Freedom“.

Um það bil mánuði síðar, þann 7. október, daginn sem hann tilkynnti stórkostlega loftárásir undir forystu Bandaríkjanna í Afganistan, sagði George W Bush Bandaríkjaforseti: Við báðum ekki um þetta verkefni, en við munum uppfylla það. Á þeim tíma voru tvær röksemdir sem Bush gaf fyrir þessar loftárásir þær að trufla notkun Afganistan sem hryðjuverkastöðvar og ráðast á hernaðargetu talibanastjórnarinnar og vegna þess að talibanar höfðu neitað að framselja bin Laden til Bandaríkjanna. .

Á tveimur mánuðum, sem stóð frammi fyrir árásum Bandaríkjamanna og bandalagsherja, veiktist yfirráð talibana í Afganistan verulega. Margir leiðtogar flúðu til nágrannaríkisins Pakistan og árið 2004 tók ný ríkisstjórn sem studd var af Bandaríkjunum yfir Kabúl. Það var ekki það að Talibanar væru alveg horfnir. Þeir voru mjög starfræktir við landamæri Afganistan og Pakistan og verslaði aðallega með vopn, eiturlyf og steinefni.

Eftir tímabundið bakslag eftir fyrstu árás herafla undir forystu Bandaríkjamanna voru talibanar aftur komnir og náðu yfirráðum og þróaðu nýjar aðferðir við gagnárásir, þar sem sjálfsmorðsárásir voru mest áberandi.

Hvað gerðist næst?

Ef Bandaríkin hefðu gert ráð fyrir að þeir myndu geta gripið hersveitir NATO í baráttu sína um óákveðinn tíma, þá hefði það verið rangt. Árið 2014 tilkynntu hersveitir NATO að stríðsverkefni sínu í Afganistan væri lokið. Brottflutningur herafla NATO frá Afganistan skapaði tómarúm sem var fljótt hernumið af hersveitum talibana þegar þeir tóku að ná aftur yfirráðum yfir týndu landsvæði. Samkvæmt frétt BBC árið 2018, á því ári, voru Talibanar opinberlega virkir í 70% af Afganistan.

Hvað varð til þess að slitnaði að hluta?

Í maí 2011 fyrirskipaði Obama Bandaríkjaforseti árás á íbúðarhúsnæði Osama bin Ladens í Abbottabad, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan, í aðgerð sem kallast „Operation Neptune Spear“, sem leiddi til dráps á bin Laden. Þó að handtaka og dráp á Bin Laden hafi verið spurð af alþjóðlegum stofnunum eins og Amnesty vegna lagalegra og siðferðilegra þátta, var því fagnað af meirihluta bandarísks almennings og bandamanna Bandaríkjanna.

Í frétt Bloomberg er bent á stríðsþreytu sem varð vitni að í Bandaríkjunum sem varð til þess að ríkisstjórn Obama hóf ferlið við að draga bandaríska hersveitir heim frá Afganistan. Efasemdir um að afganski herinn gæti staðið á eigin spýtur varð til þess að hann skildi eftir þann síðasta af þeim á sínum stað þegar hann afhenti Trump forsetaembættinu í janúar 2017, sagði Bloomberg greiningin.

Með ríkisstjórn Trumps í Hvíta húsinu, samkvæmt þessari greiningu, var það að ákalli Pentagon sem Trump sendi 3.500 hermenn til viðbótar til landsins. En nýja stjórnin náði litlum árangri í skilaferlinu. Þremur árum síðar, árið 2020, gerði Trump samning sinn við hópinn og hóf enn eitt samdráttarskeiðið í Afganistan, svekktur yfir þrautseigju talibana.

Hvers vegna hefur stríð Bandaríkjanna í Afganistan staðið svona lengi?

Samkvæmt greiningu BBC eru nokkrir mismunandi þættir að spila. Brottflutningur hermanna NATO, ásamt skorti á virkni afganskra stjórnvalda og hers, sem og þrautseigju talibana til að koma sér saman eftir hvert hertap, hefur leitt til langvarandi stríðs. Greining BBC bendir á skort Bandaríkjanna á skýrri pólitískri stefnu þegar kemur að brotthvarfi frá Afganistan.

Svo er það líka sú staðreynd að hvor aðili er að reyna að rjúfa það sem er orðið að pattstöðu - og að Talíbanar hafa reynt að hámarka skiptimynt sína í friðarviðræðum, segir í frétt BBC. Skýrslan bendir einnig á það hlutverk sem Pakistan hefur gegnt við að styðja og hlúa að talibönum, þrátt fyrir afneitun Islamabad og kröfu Washington D.C. um að gera meira til að loka á aðstoð við hryðjuverkahópinn.

Til viðbótar við það mál sem þegar er fyrir hendi um Talíbana, þurfa sveitir nú að glíma við nærveru Íslamska ríkisins sem hafa verið dæmd ábyrg fyrir hinu hrottalegasta ofbeldi í landinu og annars staðar í heiminum.

Deildu Með Vinum Þínum: