Útskýrt: Á bak við átökin við Al-Aqsa í Jerúsalem

Hvaða þýðingu hefur moskan og staðsetningu hennar og hvers vegna hefur hún orðið vettvangur átaka milli ísraelskra hermanna og Palestínumanna síðustu viku?

Palestínskur maður flýr undan táragasi fyrir framan Klettahvelfinguna í Al-Aqsa moskunni í Jerúsalem á mánudag. (AP)

Á mánudaginn réðst ísraelska lögreglan inn á Al-Aqsa moskusvæðið í Austur-Jerúsalem og skildu eftir 300 manns slasaða. Það kom á degi sem Ísrael heldur sem Jerúsalemdag og merkti fjórði dagur átaka á einum virtasta og umdeildasta stað átaka Palestínumanna og Ísraela.

Vika spennu

Síðasta föstudaginn í Ramzan í síðustu viku slösuðust meira en 150 manns þegar ísraelskir hermenn brutu upp fjölmenna söfnun palestínskra tilbiðjenda sem höfðu safnast saman til að biðjast fyrir í moskunni, sem er virt sem þriðji helgasti staður íslams. Fleiri átök urðu á svæðinu um helgina. Mótið kom í lok viku spennu vegna brottreksturs palestínskra íbúa frá tveimur hverfum í Austur-Jerúsalem, Sheikh Jarrah og Silwan, til að rýma fyrir landnema gyðinga.

Á mánudaginn náði spennan aftur hámarki, nokkrum klukkustundum fyrir árlega 10. maí Jerúsalem dagsgöngu gyðinga um gömlu borgina í Austur-Jerúsalem í tilefni dagsins sem ísraelskir hermenn hertóku landsvæðið í stríðinu milli Araba og Ísraels 1967. Ísrael innlimaði landsvæðið síðar og innlimaði það í Vestur-Jerúsalem, sem var náð fyrr, í stríðinu 1947. Í annað skiptið á fjórum dögum skaut lögregla gúmmíkúlum inni í húsinu en Palestínumenn sem voru í skjóli inni köstuðu grjóti og grjóti.

Fréttabréf| Smelltu til að fá bestu útskýringar dagsins í pósthólfið þitt

Ísraelska utanríkisráðuneytið sagði að atvikið á mánudag væri bein afleiðing af hvatningu palestínskra hryðjuverkahópa. Á Twitter birti ráðuneytið myndir af steini sem talið er að safnað hafi verið inni í moskunni, sem gefur til kynna að fólk inni á svæðinu hafi ætlað að ráðast á göngurnar 10. maí. Vegna mikillar spennu breytti lögreglan um leið í göngunum á síðustu stundu.

Ísraelskir lögreglumenn lentu í átökum við palestínska mótmælendur nálægt Damaskushliðinu rétt fyrir utan gömlu borgina í Jerúsalem, sunnudaginn 9. maí 2021. (AP Photo/Ariel Schalit)

Moskan og fjallið

Al-Aqsa er staðsett á torginu við Musterisfjallið, sem er þekkt í íslam sem Haram-e-Sharif. Fjallið er líka helgasti staður gyðingdómsins. Áhrifamesta mannvirkið á efnasambandinu er Klettahvelfingurinn, með gullnu hvelfingunni. Vesturmúrinn, einnig þekktur sem grátmúrinn sem er heilagur gyðingum, er ein hlið stoðmúrsins Al-Aqsa byggingarinnar.

Al-Aqsa er miðpunktur keppinautanna um Jerúsalem. Bæði Ísrael og Palestína hafa lýst yfir höfuðborg þeirra. Í júlí 1980 samþykkti ísraelska þingið Jerúsalemlögin sem lýstu því yfir höfuðborg landsins. Palestínumenn lýstu Jerúsalem höfuðborg hins hugsanlega ríkis Palestínu með lögum sem palestínsk yfirvöld samþykktu árið 2000. Í sjálfstæðisyfirlýsingu Palestínumanna frá 1988 var Jerúsalem einnig lýst sem höfuðborg. Í augnablikinu hafa heimastjórn Palestínumanna höfuðstöðvar sínar í Ramallah.

Fljótlega eftir að sexdaga stríðinu lauk 1967 gaf Ísrael aftur til Jórdaníu stjórnun og stjórnun Al-Aqsa byggingarinnar. Þó að ekki-múslimar hafi ekki verið leyft að tilbiðja í Al-Aqsa, hafa einstaklingar og hópar gyðinga gert ítrekaðar tilraunir til að komast inn á Mount Temple torgið. Frá því seint á tíunda áratugnum, í kringum fyrstu intifada, fóru slíkar tilraunir að eiga sér stað með reglulegu millibili þegar landnemar gyðinga fóru að gera tilkall til land í Austur-Jerúsalem og nærliggjandi svæðum. Það hefur leitt til ítrekaðra átaka og spennu í Al-Aqsa. Oft hefur ísraelska lögreglan stutt slíkar tilraunir.

Palestínumenn og ísraelska lögreglan eigast við í húsinu sem hýsir Al-Aqsa moskuna í gömlu borginni í Jerúsalem á laugardag. (Reuters mynd)

Heimsáhyggjur

Jake Sullivan, þjóðaröryggisráðgjafi Bandaríkjanna, hringdi í ísraelska starfsbróður sinn til að lýsa yfir alvarlegum áhyggjum. Öryggisráðið hélt fund um ástandið í Jerúsalem en gaf enga yfirlýsingu strax. António Guterres, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, lýsti yfir miklum áhyggjum af ofbeldinu og hugsanlegum brottrekstri palestínskra fjölskyldna frá heimilum sínum í Austur-Jerúsalem. Hann bað ísraelsk yfirvöld að gæta fyllstu aðhalds. Talsmaður Guterres sagði að óbreytt ástand í Al-Aqsa ætti að vera í heiðri höfð og virða.

Síðasta föstudag sögðust Bandaríkin hafa miklar áhyggjur. Talsmaður Hvíta hússins sagði að Bandaríkin vildu að ísraelsk og palestínsk yfirvöld myndu bregðast við með afgerandi hætti til að draga úr spennu og stöðva ofbeldið. Hann sagði einnig mikilvægt að auka ekki ástandið með brottrekstri í Austur-Jerúsalem, landnemastarfsemi, niðurrif húsa og hryðjuverk.

Palestínumenn eiga í átökum við ísraelska öryggissveitir í Al Aqsa moskunni í gömlu borginni í Jerúsalem mánudaginn 10. maí 2021. (AP mynd)

Sameinuðu arabísku furstadæmin, sem nýlega viðurkenndu Ísrael sem ríki og innsigluðu sögulegan friðarsamning til að koma samskiptum við það í eðlilegt horf, hafa harðlega fordæmt átökin og fyrirhugaða brottrekstur í Jerúsalem undanfarna viku. Í yfirlýsingunni, sem Khalifa al-Marar utanríkisráðherra gaf út, var Ísrael beðið um að vernda helgi Al-Aqsa.

Sádi-Arabía, sem hefur lagt þegjandi blessun sína yfir Abraham-sáttmálann með því að vera ekki á móti viðurkenningu Ísraela af Sameinuðu arabísku furstadæmunum, Barein, Marokkó og Súdan, sagðist hafna áformum og ráðstöfunum Ísraels um að vísa tugum Palestínumanna út af heimilum sínum í Jerúsalem.

Í heimsókn til Sádi-Arabíu fór Imran Khan, forsætisráðherra Pakistans, á Twitter á sunnudag til að fordæma Ísrael fyrir að brjóta öll mannkynsreglur og alþjóðalög. Við verðum að ítreka stuðning við Palestínumenn. Alþjóðlegt samfélag verður að grípa tafarlaust til aðgerða til að vernda Palestínumenn og lögmæt réttindi þeirra.

Svar Ísraels

Á sérstökum ríkisstjórnarfundi til að minnast Jerúsalemdagsins sagði Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels á mánudag að Ísrael myndi ekki leyfa neinum öfgahópum að grafa undan hinni rólegu Jerúsalem og að við munum halda uppi lögum og reglu...við munum halda áfram að standa vörð um tilbeiðslufrelsi fyrir alla trúarbrögð en við munum ekki leyfa ofbeldisfullar truflanir.

Deildu Með Vinum Þínum: