Athugið bann: Það sem Hæstiréttur sagði áðan

Afmonetingaraðgerð Modi forsætisráðherra stendur frammi fyrir athugun í Hæstarétti. Árið 1996 hafði stjórnarskrárbekkur dómstólsins staðfest lögmæti fyrri seðlabrots sem ríkisstjórnin fyrirskipaði árið 1978

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Hæstiréttur mun fara yfir hvort ríkisstjórnin geti rifið verðmæta seðla.

Frá því að 1.000 og 500 rúpíur seðla var eytt 8. nóvember 2016, hafa ýmsar ríkisstofnanir, þar á meðal Seðlabanki Indlands, tekið mörg skref til að hrinda í framkvæmd tilkynningu forsætisráðherrans. Jafnframt hefur verið höfðað mál til Hæstaréttar, þar sem stjórnarskrárbundið gildi gjaldeyrisvæðingar er mótmælt. Dómstóllinn hefur nú vísað málinu til fimm dómara stjórnarskrárnefndar, þar sem hann neitaði að kaupa rök ríkisstjórnarinnar um að ákvörðunin væri á einkasviði framkvæmdavaldsins og utan dómseftirlits.

Líklegt er að dómstóllinn fari nánar út í stjórnarskrárgildi þeirrar tilskipunar sem ríkisstjórnin gaf út í síðustu viku um að binda enda á lögeyrisstöðu gömlu háu seðlanna og gera vörslu á stórum hluta af riftuðu seðlunum refsiverð.

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Hæstiréttur mun fara yfir hvort ríkisstjórnin geti rifið verðmæta seðla. Svipuð ráðstöfun fyrir um 38 árum stóð einnig frammi fyrir lagalegri áskorun, þar sem stjórnarskrárnefnd dæmdi um gildi laga um háa gengisseðla (demonetisation) frá 1978. Dómstóllinn fór einnig í málið um að bankar neituðu að skipta háum seðlum frá sumir gerðarbeiðendur á ýmsum forsendum.

Það tók fimm dómarabekkinn 18 ár að kveða upp dóm sinn í Jayantilal Ratanchand Shah gegn Seðlabanka Indlands og fleirum. Í dómnum, sem kveðinn var upp 9. ágúst 1996, var lögmæti laganna staðfest.

Það hófst með reglugerð sem tók gildi 16. janúar 1978 - og var í kjölfarið samþykkt sem lög af Alþingi - þar sem ríkisstjórnin lýsti því yfir að við lok 16. janúar 1978 ættu allir háir gengisseðlar að hætta að vera lögeyrir. Aðilum eða stofnunum sem vildu skiptast á seðlum var gert að leggja fram ítarlegt eyðublað þar sem þeir lýstu því yfir að þeir ættu seðlana fyrir 16. janúar 1978. Aðeins þriggja daga gluggi - til 19. janúar - var gefinn upp. Hins vegar gátu innstæðueigendur skipt seðlum sínum til 24. janúar 1978, að því gefnu að þeir gætu gert grein fyrir ástæðum þess að það var ekki gert fyrir frestinn. Bankar höfðu lokaorðið um að samþykkja eða hafna kröfu innstæðueiganda.

Í 4. gr. laga þessara var einnig bannað að flytja og taka við seðlum í háum nöfnum.

Álitsbeiðendur héldu því fram að lögin brjóti í bága við grundvallarréttindi þeirra, þar með talið 31. grein (Eignarréttur) sem nú hefur verið eytt, þar sem þau gerðu RBI og stjórnvöldum kleift að komast undan lagalegri ábyrgð sinni til að virða þessa gjaldeyrisseðla. Þeir héldu því einnig fram að flutningurinn væri ólöglegur vegna þess að öflun gamalla seðla þjónaði engum almennum tilgangi - samkvæmt 31. grein væri ekki hægt að nauðuga eignir nema í opinberum tilgangi.

Meðal þeirra sem leituðu til dómstólsins var formaður félags sem rak læknadreifingu í Surat, sem hafði lagt tæplega 50 lakh rúpíur inn í bankann. Hins vegar, þar sem félagið gat ekki á fullnægjandi hátt útskýrt hina miklu og skyndilega aukningu á fjárhæð sem settur var í gjafakassa þess, var innlánin ekki meðhöndluð sem gildur gjaldmiðill af bankanum.

Bekkurinn sem samanstendur af dómurunum MM Mukherjee, Kuldip Singh, MM Punchhi, S Saghir Ahmed og NP Singh undirstrikaði formála laga um afleysingu, þar sem segir að aðgerðin miði að því að stöðva ólöglega millifærslu fjármuna til fjármögnunarviðskipta sem eru skaðleg fyrir þjóðarbúið.

Þar sem framboð á háum gengisseðlum auðveldar ólöglega millifærslu peninga til fjármögnunarviðskipta sem eru skaðleg þjóðarbúinu eða eru í ólöglegum tilgangi og því er nauðsynlegt í þágu almannahagsmuna að aflétta (þessum) seðlum, segir í inngangsorðum.

Nefndin benti einnig á að lögin voru samþykkt til að koma í veg fyrir alvarlega ógn af ótilgreindum peningum sem hefðu ekki aðeins leitt til alvarlegra áhrifa á efnahag landsins heldur hefði einnig svipt ríkisskiptin gífurlegar fjárhæðir af tekjum sínum.

Um málið að það þjónaði ekki almennum tilgangi sagði bekkurinn að í ljósi þess illa sem lögin miðuðu að því að berjast gegn væri ekki hægt að segja að þau væru ekki sett í opinberum tilgangi.

Nefndin fjallaði einnig um þá fullyrðingu að skiptagluggi væri ósanngjarn og brjóti í bága við grundvallarréttindi.

Þegar (þetta) er skoðað í samhengi við þann tilgang sem með lögum um afnám peningavæðingar var leitast við að ná, þ.e. að stöðva dreifingu hástemmda seðla eins fljótt og auðið er, er ekki hægt að fallast á... fullyrðingu gerðarbeiðenda, segir í dómnum.

maneesh.chhibber@expressindia.com

Deildu Með Vinum Þínum: