Útskýrt: Hver er friðarsamningurinn sem undirritaður var á milli Aserbaídsjan og Armeníu?

Samkvæmt nýja friðarsamningnum munu báðir aðilar nú halda stöðu á þeim svæðum sem þeir hafa nú, sem mun þýða verulegan ávinning fyrir Aserbaídsjan.

Aserbaídsjanar fagna friðarsamkomulaginu í Bakú 10. nóvember. (Mynd: AP)

Þriðjudaginn (10. nóvember) höfðu Rússar milligöngu um nýjan friðarsamning milli Armeníu og Aserbaídsjan, ríkjanna tveggja sem hafa átt í hernaðarátökum í meira en sex vikur um hið umdeilda svæði Nagorno-Karabakh í Suður-Kákasus.

Á meðan á átökunum stóð, sem talin eru ein þau alvarlegustu undanfarin ár, hafa yfir 1200 týnt lífi samkvæmt yfirvöldum í Nagorno-Karabakh, en þúsundir hafa verið á vergangi.

Samningurinn, sem ætlað er að binda enda á átök þjóðanna tveggja, var undirritaður af Vladimír Pútín Rússlandsforseta, Ilham Aliyev forseti Aserbaídsjan og Nikol Pashinyan, forsætisráðherra Armeníu. Síðan átökin hófust í september hafa margvíslegir vopnahléssamningar verið undirritaðir milli aðila, en enginn hefur enn borið árangur.

Svo, hvað er nýja friðarsamningurinn?

Samkvæmt nýja friðarsamkomulaginu munu báðir aðilar nú halda stöðu á þeim svæðum sem þeir hafa nú, sem mun þýða verulegan ávinning fyrir Aserbaídsjan þar sem það hefur endurheimt yfir 15-20 prósent af týndu landsvæði sínu í nýlegum átökum, AFP greint frá.

Ennfremur, samkvæmt þessum samningi, eru allar hernaðaraðgerðir stöðvaðar, rússneskir friðargæsluliðar verða sendir á vettvang eftir snertiflötum í Nagorno-Karabakh og meðfram Lachin ganginum sem tengir svæðið við Armeníu. Þessir rússnesku friðargæsluliðar með um 2.000 manna herlið verða sendir á svæðið í fimm ár.

Flóttamenn og flóttamenn munu snúa aftur til svæðisins og aðliggjandi svæða og báðir aðilar munu einnig skiptast á stríðsföngum og líkum. Mikilvægt er að nýr gangur verður opnaður frá Nakhchivan til Aserbaídsjan, sem verður undir stjórn Rússa.

BBC greindi frá því að mikill mannfjöldi hafi safnast saman í höfuðborg Armeníu til að mótmæla friðarsamkomulaginu, en Aliyev frá Aserbaídsjan hefur sagt að samningurinn hafi sögulegt mikilvægi.

Hvað er í húfi fyrir Rússland?

Hlutverk Rússa í átökunum hefur verið nokkuð ógagnsætt þar sem þeir útvega báðum löndum vopn og eru í hernaðarbandalagi við Armeníu sem kallast Samtakaöryggissáttmálastofnunin. Í yfirlýsingu sem birt var í síðasta mánuði sagði Dmitry Peskov, blaðamálaráðherra Rússlandsforseta, að Rússar hefðu alltaf tekið afstöðu til málsins í jafnvægi og hefðu jafnan góð samskipti við bæði löndin.

Hvað er Nagorno-Karabakh-svæðið?

Nagorno-Karabakh, sem er þvert á Vestur-Asíu og Austur-Evrópu, er alþjóðlega viðurkennt sem hluti af Aserbaídsjan, en megnið af svæðinu er stjórnað af armenskum aðskilnaðarsinnum. Nagorno-Karabakh hefur verið hluti af yfirráðasvæði Aserbaídsjan síðan á Sovéttímanum. Þegar Sovétríkin fóru að hrynja seint á níunda áratugnum greiddi svæðisþing Armeníu atkvæði með flutningi svæðisins til Armeníu; Sovésk yfirvöld höfnuðu kröfunni.

Margra ára átök fylgdu í kjölfarið milli hersveita Aserbaídsjan og armenskra aðskilnaðarsinna. Ofbeldið stóð yfir á tíunda áratug síðustu aldar með þeim afleiðingum að tugir og þúsundir létu lífið og hundruð þúsunda voru á flótta. Árið 1994 höfðu Rússar milligöngu um vopnahlé, en þá höfðu þjóðernissinnaðir Armenar náð yfirráðum á svæðinu.

Fólk mótmælir skilmálum friðarsamkomulagsins við stjórnarbygginguna í Jerevan, Armeníu, þann 10. nóvember. (Mynd: AP)

Þó að svæðið sé enn í Aserbaídsjan er því í dag stjórnað af aðskilnaðarsinnuðum Armenum sem hafa lýst því yfir að það sé lýðveldi sem kallast Nagorno-Karabakh sjálfstjórnarhéraðið. Þó að armenska ríkisstjórnin viðurkenni ekki Nagorno-Karabakh sem sjálfstæðan, styður hún svæðið pólitískt og hernaðarlega.

Hafa verið aðrir vopnahléssamningar?

Jafnvel eftir friðarsamkomulagið 1994 hefur svæðið einkennst af reglulegum skotskiptum. Árið 2016 sást fjögurra daga stríð áður en Rússar höfðu milligöngu um frið. Minsk-hópur Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu (ÖSE), undir formennsku Frakklands, Rússlands og Bandaríkjanna, hefur reynt að fá löndin tvö til að ná friðarsamkomulagi í nokkur ár.

Nú í október samþykktu bæði ríkin vopnahléssamning, sem Rússar höfðu einnig milligöngu um en tókst ekki. Express Explained er nú á Telegram

Hvert er hlutverk þjóðernis í átökum landanna tveggja?

Þjóðernisspenna frá því fyrir áratugum skiptir sköpum í deilunni. Á meðan Azerar halda því fram að umdeilda svæðið hafi verið undir stjórn þeirra í þekktri sögu, halda Armenar því fram að Karabakh hafi verið hluti af armenska konungsríkinu. Sem stendur samanstendur umdeilda svæðið af meirihluta kristinna manna í Armeníu, jafnvel þó að það sé alþjóðlega viðurkennt sem hluti af Aserbaídsjan þar sem múslimar eru í meirihluta.

Hvernig hófust nýleg átök?

Það hófst að morgni 27. september, síðan þá hefur hvert land sagst hafa valdið andstæðingi sínum alvarlegu tapi. Það sem er öðruvísi við núverandi blossa er að þetta er í fyrsta skipti sem bæði löndin lýsa yfir herlögum.

Samkvæmt upplýsingum frá Miðstöð austurfræða í Varsjá (OSW) var núverandi stigmögnun líklegast að frumkvæði Aserbaídsjan. Fjölmiðlar hafa tekið fram að átökin hafi mögulega verið afleiðing af tilraunum Aserbaídsjan til að endurheimta nokkur svæði sem hernumin eru af aðskilnaðarsinnuðum Armenum.

Formaður þjóðarráðs Aserbaídsjan hefur sagt í yfirlýsingu að hernaðaraðgerðir aserska hersins haldi áfram að hreinsa svæðin sem óvinurinn hernumdi í næstum 30 ár. Hann sagði að 27. september væri dagur þreytu og meint Armenía hafi hertekið svæði í kringum Nagorno-Karabakh með beinum stuðningi Rússa til að skapa öryggissvæði.

Deildu Með Vinum Þínum: